မႏၲေလးကို မည္သူဖ်က္

တံတုိင္းမီးတားျပာသာဒ္ ႏွင့္ မဂၤလာတံတားႀကီး တုိ႔ကုိ ေရွးမူအတုိင္း ေတြ႕ရစဥ္

( ဆူးငွက္ )

အုတ္၊ က်စ္၊ ေက်ာ္၊ ေအး၊ မႏၲေလး ဟူေသာရာဇဝင္ သေကၤတအရ ၁၂၂၁ခုႏွစ္ ကဆုန္လ ျပည့္ေက်ာ္ ၇ရက္တြင္ ခုနစ္ဌာနႏွင့္ တစ္ၿပိဳင္နက္ တည္ခဲ့ေသာ မႏၲေလးၿမိဳ႕သည္  ၁၂၄၇ခုႏွစ္ တန္ေဆာင္မုန္း လျပည့္ေက်ာ္  ၈ ရက္တြင္ ပ်က္ခဲ့သည္။ ကိုယ့္ထီး၊ ကိုယ့္နန္း၊ ကိုယ့္ၾကငွန္း ဟူေသာ အနာဂတ္အတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ထား ခဲ့ရေသာ္လည္း အဂၤလိပ္တုိ႔ သိမ္းပုိက္ၿပီးေနာက္ ျမန္မာဘုရင္ ေရႊနန္းရွင္တုိ႔ ေရႊနန္းေတာ္ ႀကီးမွာမူ ေရႊမွန္ကင္း အစစ္မွ ထင္းျဖစ္မည့္ ကိန္းသို႔ တစ္စတစ္စ ကူးေျပာင္း ဆုတ္ယုတ္ လာခဲ့သည္။

ေရႊနန္းေတာ္ႀကီး၏ အေနအထား ညိႇဳးငယ္သြားသည္ သာမက အဂၤလိပ္သိမ္း ပုိက္ၿပီး ေျခာက္လၾကာတြင္ ေရႊလႊတ္ေတာ္ႀကီး ကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္သည္။သစ္တပ္ဝင္း ေတာ္ႀကီးႏွင့္အတူ ဝင္း႐ံုးတရား၊ ရာဇဝတ္႐ံုး၊ ေနာက္႐ံုး စသည္မ်ားႏွင့္ အျခားအေဆာက္ အအံုမ်ားလည္း ပယ္ဖ်က္ ႐ုပ္သိမ္း ခဲ့၏။ ေရႊနန္းေတာ္မွ နန္းေဆာင္ေပါင္း ၁ဝဝေက်ာ္အနက္ အေဆာင္ေပါင္း  ၆ဝေက်ာ္၊ ၇ဝခန္႔ ဖ်က္သိမ္းျခင္းကို အဂၤလိပ္အစိုးရက အက်ဳိးအေၾကာင္း မခုိင္လံုေသာ မီးထင္း ကိစၥဟုသာ မဖြယ္မရာ အေၾကာင္းျပ ခဲ့သည္။

ဤသို႔ျဖင့္ ေရႊနန္းေတာ္ ႀကီးႏွင့္တကြ ျမန္မာအခ်ဳပ္ အျခာအာဏာပိုင္ ဆုိင္ျခင္းအားလံုးကို ဖ်က္ဆီး၍ ႀကံစည္မႈမ်ားရွိ လာသကဲ့သုိ႔ တစ္ဖက္ကလည္း အေျမာ္အျမင္ ႀကီး၍ အုပ္စိုးသူ၊ အုပ္စုိးခံဟူေသာ သေဘာထားကို တရားေသ မဆုပ္ကိုင္ဘဲ လူသားဝါဒ ျဖင့္ ပညာရွိပီသသူ မ်ားက ေရွးေဟာင္း ယဥ္ေက်းမႈ ဆုိင္ရာ အထိမ္းအမွတ္ အေဆာက္ အအံုမ်ားကုိပကတိ အရွိအတုိင္း မပ်က္မကြက္ ရွိေစလုိၾက၏။ထိုအစုအစည္းတြင္ ေလာ့အယ္လဂ်င္(Lord Elgin) ဆုိ ေသာ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးက အထင္ အရွားျဖစ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္လည္း ၁၈၉ဝျပည့္ႏွစ္(၁၂၆ဝျပည့္ႏွစ္) တြင္ ေျမနန္းျပာသာဒ္ ေတာ္ႀကီးကို ေငြက်ပ္တစ္သိန္း အကုန္ အက်ခံၿပီး ေရွးမူအတုိင္း ေရႊခ်ျပဳ ျပင္ခဲ့သည္။၁၈၉၈ ခုႏွစ္ေနာက္ ပိုင္းတြင္ သက္ဆုိင္ရာ အိႏၵိယ အစိုးရကို ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာက္ေပးေရး ကို တုိက္တြန္း ၾကသည္။ ထိ႔ုေၾကာင့္ ၁၉ဝ၄ခုႏွစ္ တြင္ (The Ancient Monuments Preservation Act, 1904) ကို အိႏၵိယ အစိုးရက ျပ႒ာန္းေပး လာသည္။ ထုိဥပေဒ နံပါတ္၇၊ ပုဒ္မ ၃(၁)အရ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံု ၁၄ ဌာနကို ၁၉ဝ၈ခုႏွစ္တြင္ ေစာင့္ေရွာက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့၏။ ၁၉ဝ၉ခုႏွစ္တြင္ ေနာက္ထပ္ သာသနိက အေဆာက္အအံု ေလးဌာနကို ထပ္မံတုိးခ်ဲ႕ေစာင့္ေရွာက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။

မႏၲေလးတြင္ ႐ံုးစိုက္ဖြင့္ လွစ္ခဲ့ေသာ ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ ကမၸည္းေက်ာက္ စာဌာနကလည္း ဒုတိယ ကမၻာစစ္ႀကီးထိ မႏၲေလးရွိ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္ အအံုမ်ားကို မ်က္ျခည္မျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ ထိန္းသိမ္းခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေရႊပဟုိရ္စည္သံ ကေတာ့ ဆိတ္သုဥ္းခဲ့ေပၿပီ။

၁၉၄၂ခုႏွစ္ ဧၿပီ၃ရက္ (၁၃ဝ၃ခုႏွစ္ ေႏွာင္းတန္ ခူးလဆုတ္ ၄ရက္ ေသာၾကာေန႔) နံနက္ ၁၁နာရီခန္႔တြင္ ေလယာဥ္အစင္း ၈ဝေက်ာ္ပါဝင္ သည့္ ဂ်ပန္ေလ တပ္ႀကီးက မႏၲေလးၿမိဳ႕ေပၚအနိမ့္ ပ်ံသန္းလာၿပီး လူေနရပ္ကြက္မ်ား ပါမက်န္ တရစပ္ ဗံုးႀကဲ တုိက္ခုိက္သည္။ လူအမ်ားအျပား ေသေက်ၾက သက့ဲသို႔ နန္းၿမိဳ႕ေတာ္၏ ေတာင္ဘက္ၿမိဳ႕႐ိုးရွိ ျပာသာဒ္မ်ားလည္း မီးေလာင္ပ်က္စီး ကုန္၏။ ေမလ ၁ရက္တြင္ ဂ်ပန္က မႏၲေလးကို အၿပီးအပုိင္ သိမ္းပိုက္ ႏုိင္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္၏ မႏၲေလးၿမိဳ႕ သိမ္းတုိက္ပဲြတြင္ ေရွးေဟာင္းဘုရား ေက်ာင္းကန္ ဇရပ္မ်ားအျပင္ ေဆး႐ံု၊ ဘူတာ၊ ေၾကးနန္း႐ံု၊ ဂတ္တဲ၊ မီးသတ္၊ ဓာတ္စက္႐ုံ၊ ဘဏ္မ်ား၊ စာသင္ေက်ာင္းမ်ား၊ ကုန္တုိက္ႀကီး မ်ားႏွင့္လူေနအိမ္ ေျခအမ်ားအျပား မီးေလာင္ ပ်က္စီးခဲ့ရ၏။

မႏၲေလးကို ဂ်ပန္အုပ္စုိးသည့္ သံုးႏွစ္တာကာလ အတြင္းႏွင့္မဟာ မိတ္တပ္မ်ား ျပန္လည္သိမ္း ပိုက္မႈေၾကာင့္ ဂ်ပန္ျပန္အဆုတ္ မႏၲေလးသည္ ထပ္မံ၍ ေျမစာပင္ ျဖစ္ခဲ့ရ ျပန္သည္။ ၁၃ဝ၆ခုႏွစ္ တပို႔တဲြ လဆန္း ၁ရက္တြင္ မႏၲေလး ေတာင္ေျခမွ  စံေက်ာင္း ေတာ္ႀကီး မီးေလာင္ ပ်က္စီးခဲ့သည္။ တေပါင္းလကြယ္ ေန႔တြင္ စလင္းတုိက္ႀကီး မီးေလာင္ ပ်က္စီးခဲ့သည္။တန္ခူးလဆန္း ၂ရက္ႏွင့္ ၁ရက္ေန႔တုိ႔က နာမည္ေက်ာ္ အေရွ႕ျပင္တုိက္ ေတာ္ႀကီး မီးေလာင္ ပ်က္စီးခဲ့သည္။ တန္ခူးလဆန္း ၅ ရက္ေန႔မွာေတာ့ ေရႊနန္းေတာ္ႀကီး မီးေလာင္ပ်က္စီး ခဲ့ျပန္၏။

မႏၲေလးေတာင္ေျခ ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးဘုရား၊ အေရွ႕မုခ္၏ ေတာင္ဘက္၌ ၿမိဳ႕တည္နန္းတည္ ခုနစ္ဌာန အပါအဝင္ျဖစ္ေသာ သုဓမၼာဇ ရပ္ေတာ္ႀကီး ႏွင့္ေျမာက္ဘက္ရွိ ပ႒ာန္းေဟာ ေရႊသိမ္ေတာ္ႀကီး လည္း မီးေလာင္ ပ်က္စီးခဲ့ ေခ်ၿပီ။ ထုိ႔ျပင္ မဟာမုနိ ဘုရားႀကီး ေစာင္းတန္း ႏွစ္သြယ္၊ မုခ္ဦးျပာသာဒ္ ေတာ္ႀကီးမ်ား၊ သက်သီဟ ဘုရားဂႏၶကုဋိ ျပာသာဒ္ေတာ္ႀကီး၊ ေတာင္ျပင္ငါးစို႔ ေက်ာင္းႀကီး၊ ေရႊေရးေဆာင္ တုိက္ေက်ာင္းႀကီး၊ ျမေတာင္ ေရႊေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၊  ေတာင္ခြင္ ေက်ာင္းႀကီး၊ အေကာက္ဝန္ ေက်ာင္းႀကီး၊ သဂၤဇာ ေက်ာင္းႀကီး၊ ေယာအတြင္းဝန္ အုတ္ေက်ာင္းႀကီး၊မုိးထိ ေက်ာင္းႀကီး၊ ေတာင္ျပင္မွန္ ေက်ာင္းတုိက္ႀကီး ႏွင့္ အတုမရွိ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး တုိ႔လည္း စစ္ဒဏ္၊ ဗုံုးဒဏ္ျဖင့္ ျပာပံုဘဝ ေရာက္ၾကရ ေတာ့သည္။

မႏၲေလးသည္ ျမန္မာလူမ်ဳိး တုိ႔၏ ႏွလံုးသည္း ပြတ္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႔၏ စ႐ိုက္လကၡဏာ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႔ ၏ဇာတိသေႏၶဟု လည္း ေခၚ ဆိုရမည္။ ဆံုး႐ႈံးမႈမ်ား အတြက္လည္း ေျဖသိမ့္ႏုိင္၏။ ပူေဆြးမႈမ်ား ထဲမွ ေျဖသိမ့္ကာ အားမာန္ေမြးယူ ျပန္လည္တည္ ေဆာက္သည့္ စ႐ိုက္လကၶဏာ အျပည့္ရွိသည္။

မႏၲေလးဆုိ ေရႊၿမိဳ႕တုိ႔ ရတနာပံု ေနျပည္

တင့္တယ္ သာယာစည္ကား ဟုိတုန္း အခါကေလ 

အဲဒါေတြ မေတြးၾကနဲ႔၊ 

ေရွ႕ဆက္ကာ စီမံႀကံစို႔ေလ။ 

ဆုိေသာ စိတ္ဓာတ္ သစ္ျဖင့္ ျပန္လည္ ထူေထာင္ၾက ျခင္းျဖစ္သည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ က်န္ေကာင္း က်န္ရာျဖင့္ အစျပဳကာ မႏၲေလးကို ျမန္မာ့စ႐ိုက္၊ ျမန္မာ့လကၡဏာ၊ ျမန္မာ့ပံုရိပ္ ပီသစြာ ျဖင့္ျပန္လည္တည္ ေဆာက္ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ျဖင့္ မႏၲေလးမေသခဲ့။ 

ဝီတုိရိယ ဘုရင္မႀကီး နန္းတက္သက္ ၆ဝျပည့္ႏွစ္ အထိမ္းအမွတ္ ျမန္မာမႈဗိသုကာႏွင့္ ေစ်းခ်ဳိနာရီ စင္ႀကီး ထုိနာရီစင္ႀကီးတြင္ တပ္ဆင္ အသံုးျပဳရန္ အတြက္ သီးျခားထုတ္လုပ္ တည္ေထာင္ေပးခဲ့ေသာ သံပတ္ေပး ဧရာမကိန္း ဒိုင္ခြက္မ်ားႏွင့္ သံမဏိနာရီစင္ႀကီး။

၁၂၉၈ခုႏွစ္တြင္ မလြန္ေစ်း လူငယ္မ်ားက စတင္တည္ ေထာင္ခဲ့သည့္ မလြန္ေစ်းဆန္ လွဴအသင္းႀကီး၊ ဘာသာသာသနာကို အစဥ္တစိုက္ မညိႇဳးႏြမ္းရ ေလေအာင္ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဖမ်ား ဦးေဆာင္၍ ၁၂၆ဝျပည့္ႏွစ္ ဝါဆုိလျပည့္ ေန႔တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ ပရိယတၱိ သာသနာ ့ဟိတအသင္းႀကီး ႏွင့္ ႏွစ္၅ဝ ေက်ာ္ၾကာ ၁၃၁၃ခုႏွစ္ တြင္ တည္ေဆာက္ ၿပီးစီးခဲ့သည့္ မလြန္သာသနာ့ ဗိမာန္ေတာ္ႀကီး၊ မစိုးရိမ္ ေက်ာင္းတုိက္၊ ေရႊအင္ပင္ေက်ာင္း တုိက္တုိ႔ကဲ့သို႔ေသာ အေျခတည္ အားေကာင္းၿပီး မႏၲေလးသာသနာ ဝင္အတြက္ထပ္မံ ပြားစည္းထြန္း ကားေစမည့္ ေက်ာင္းတုိက္ေတာ္ ႀကီးမ်ား၊ ၁၉၂၅ခုႏွစ္တြင္ မႏၲေလးသား ပညာတတ္ ဝါသနာရွင္မ်ား ရည္ရြယ္ခ်က္ ေကာင္းေကာင္းျဖင့္ စုစည္းတည္ေထာင္ ခဲ့သည့္ ၿမိဳ႕မအေပ်ာ္တမ္း တူရိယာ အသင္းႀကီး၊ ထို႔ျပင္ သဘင္တကၠသိုလ္ ဟုေခၚဆုိကာ ပညာရင္ႏို႔ေသာက္ စုိ႔ခဲ့ၾကရေသာ သုခုမ သဘင္မႈႏွင့္ ပန္းဆယ္မ်ဳိး အတတ္ပညာမ်ား ထြန္းကားျဖန္႔ျဖဴးရာ ေနရာဌာနႀကီး စသည္ျဖင့္...စသည္ျဖင့္ မႏၲေလးဟူေသာ မူလဗီဇကို ပုိမုိႀကီးထြား အားေကာင္း ေစရန္ ႐ုပ္ပိုင္း၊ နာမ္ပုိင္းအလိုက္ စည္ပင္ အားေကာင္း ေစခဲ့သည္။

ဤသို႔ျဖင့္ မႏၲေလးသည္ လြတ္လပ္ေသာ ျပည္ေထာင္စု သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ထူေထာင္ၿပီး ေနာက္ႏွစ္ ၄ဝ ေက်ာ္၏ ေနာက္ပိုင္း  ေရာက္ပါမွ 'အုတ္ကာသြပ္မုိး' ေရွးေဟာင္း ေစ်းခ်ဳိေတာ္ ႀကီးကား ျပန္လည္ မရႏိုင္ေတာ့။ ၿမိဳ႕ဦး၊ ၿမိဳ႕ဝင္မွာ ကုိယ့္ထီး၊  ကုိယ့္နန္း၊ ကိုယ့္ၾကငွန္း အတြက္ သံေဝဂသတိ ေပးခဲ့ေသာဆီး ဘန္းနီဆရာေတာ္ အထိမ္းအမွတ္ ဗိမာန္ကား မူလေနရာတြင္ ျပန္လည္ မရႏုိင္ေတာ့။

စတင္တည္သည့္ ခုႏွစ္သကၠရာဇ္ကုိ အျငင္းပြား ဖြယ္ျဖစ္ေနသည့္ ေစ်းခ်ဳိနာရီ စင္ႀကီးမွ မူလေရွးေဟာင္း သံပတ္ေပး နာရီႀကီးႏွင့္ ခ်ိန္မွတ္ေၾကးေခါင္းေလာင္း ႀကီးသာ မေပ်ာက္မကြယ္ ရွိေသးပါက ထုိနာရီစက္ႏွင့္ ေခါင္းေလာင္း ႀကီးတြင္  ခုႏွစ္သကၠရာဇ္မ်ား ပါလာႏုိင္ဖြယ္ ရွိသျဖင့္ စူးစမ္း အေျဖရွာ လုိပါေသး၏။ သို႔ေသာ္ မူလနာရီစင္တြင္ မူလနာရီ စက္ႀကီး ျပန္လည္ေရာက္ ႏုိင္ဖြယ္ မရွိေတာ့။ ပယ္ပံုေတာ္ ေက်ာက္စာဝင္း ဆုိတာကလည္း မူလအတုိင္း မရွိေတာ့။ သခ်ဳႋင္းေတာ္မ်ားက သမုိင္းဝင္ ဗိမာန္မ်ားမရွိေတာ့။ ကေနာင္မင္းသားႀကီး၊ သခင္ဗဟိန္း၊ ၿမိဳ႕မၿငိမ္း၊ နန္းေတာ္ေရွ႕ဆရာတင္၊ ေရႊဥေဒါင္း၊ ျမမ်ဳိးလြင္၊အစရွိသူ ပုဂၢိဳလ္ေက်ာ္တို႔၏ အထိမ္းအမွတ္မ်ား မရွိေတာ့။ သမုိင္းဝင္ စည္ရွည္တံတား မရွိေတာ့။ အမရပူရေခတ္ထိုး ေအာင္ပင္လယ္ ေက်ာက္စာမ်ား လည္းေပ်ာက္ကြယ္ လုလု႐ိုေနေတာ။့ ထို႔အတူ...ထုိ႔အတူ ...

ေနာင္တစ္ခ်ိန္ သားသမီး ေျမးျမစ္မ်ားက ေမးျမန္းၾကေတာ့မည္။ ''မႏၲေလးကို ဘယ္သူဖ်က္ သလဲ''ဟု ဆုိလွ်င္ ....'

ရတနာပံုေန႔စဥ္သတင္းစာ ၊ စာ(၂၃)